استفاده از زبان‌های محلی و قومی ما را به شکوه فرهنگی می رساند

کابل 3 حوت  باختر

شکوه و عظمت سرزمین ما بی‌تردید و بیش از هر چیز دیگر به تنوع قومی و زیبایی های فرهنگی آن که زبان های بومی بخشی از آن است، پیوند دارد.

گزارشگر آژانس باختر می نگارد؛ امروز روز جهانی زبان مادری است، زبان مادری برای هرکسی ارزش دارد و طبیعی است که هر باشندۀ کرۀ خاکی می خواهد با زبان مادری اش یاد بگیرد، صحبت کند، بنویسد و آزاد باشد. با همین زبان فرهنگ خود را حفظ کند، آن را ترویج دهد و با داشته های زبانی خود که ارزش هویتی، تاریخی و فرهنگی اش است زبان و هویت خود را حفط کند، اما متاسفانه بخشی از مردم جهان از این حق طبیعی بهره نمی‌برند که استبداد و زیاده خواهی از عوامل آن شمرده می شود.

مطابق برآورد یونسکو از حدود شش هزار زبانی که در جهان شناخته شده است، بیش از سه‌ هزار زبان در حال نابودی ا‌ست. این زبان‌ها که هم اکنون نیز گروه‌های کوچکی به کار می برش، تقریبا هیچ شانسی برای بقا ندارد، در حالی که زبان ‌های محلی به ويژه زبان‌های بومی منبع و مسیر انتقال فرهنگ‌ها،‌ ارزش‌ها و دانش سنتی محسوب می‌شود و مرگ هر زبان به معنای مرگ گوشۀ از فرهنگ بشر است.

از دید یونسکو؛ «سازمان آموزشی، علمی ‌و فرهنگی ملل متحد» نقش زبان در شكل‌ گيری هويت ملی مدنظر است، این سازمان بر حفظ و تقويت زبان مادری تاكيد دارد نه به این منظور که زبان حرف اول را در بازگو کردن هويت ملی  بزند، در اصل هويتی كه مدنظر اين سازمان است، بيش از آن كه زبان محرک و بازگو کنندۀ اندیشه های سياسی و در جهت يكسان‌ سازی ملی باشد، فرهنگی و مبتنی بر تنوع است.

يونسكو بر آموزش چند زبانه و تنوع زبانی تاكيد دارد و آن را مقدمه و پيش‌ نياز توسعۀ پايدار می داند، توسعه یی كه متناسب با فرهنگ و در خدمت تنوع فرهنگی است.

در قوانین افغانستان این امر وجود دارد که هر شهروند این کشور حق دارد به زبان مادری تکلم کند، بخواند، بنویسد و بگوید، در ترویج زبان و فرهنگ خودش تلاش کند.

افغانستان به عنوان کشور کثیرالملیت و موجودیت چندین زبان در این کشور، یک فرصت بی بدیل برای سود جستن از چنین یک تنوع را دارد.

زبان مادری نه تنها خود نقش بی‌ بديل در شكل‌گيری هويت ملی دارد بل، موجودیت چندین زبان در جامعه، تنوع را در چنین یک هویت به بار می آورد. 

زبان در هر جامعه در ابعاد مختلف تاثیرگذاری خود را دارد و در نهایت به شكل‌ گيری هويت اجتماع می انجامد و می تواند عامل توسعۀ پايدار باشد. در حالی که کنار زدن زبان های دیگر در یک جامعه، تنوع فرهنگی را از میان بر می دارد و زمینه را برای ترویج اندیشه هایی که حاوی برتری جویی و حتی استبداد در اجتماع است، به میان می آورد.

با تاسف هم در جامعۀ ما وهم در جوامع دیگر، افرادی وجود دارند که در پی ايجاد هويت ملی از مسیر تحمیل زبان ها اند و شماری از زبان ‌های مادری و بومی را مزاحم رشد و تسلط زبان خودشان در جامعه می دانند.

در طول تاريخ بيشترين خطر برای زبان ‌های مادری و بومی از ناحیۀ آنانی بوده است که حس برتری جویی زبانی داشته اند، تلاش هایی که می توان گفت، تحمیل راه و اندیشه بر پیروان زبان های دیگر است، در چنین یک حالت است که زبان مادری در تقابل با هويت ملی قرار می‌گيرد.

در بسیاری كشورها، حاکمانی بوده اند که برای هویت سازی زبان شان هويت ملی را بهانه کرده اند، زبان خود را تقويت كرده  اند و تا سرحد امكان از تنوع زبانی جلوگیری کرده اند و جنگ واژه را به راه انداخته اند، در حالی که به هیچ وجه نمی توان واژه‌های گره خورده در فرهنگ و آداب و رسوم را با کلماتی از زبان‌های دیگر پر کرد.

چه بخواهیم، چه نخواهیم ما در بستری زندگی می‌کنیم که باید دیگران را در کنار خود تحمل کنیم، در کنار خود داشته های و فرهنگ دیگران را ارج بگذاریم  و برای  یک دیگر مشکل خلق نکنیم بل، برای بهتر شدن تنوع در فرهنگ جامعۀ خود که ادعا داریم داشته ها و میراث مشترک همه ما است، کوشا باشیم، تلاش برای واژه سازی برای زبان های دیگر نمی تواند ممد واقع شود و به جای جنگ برسر حفظ این زبان و راندن آن زبان، باید به دنبال صلح میان زبان‌ها، فرهنگ‌ها و اقوام گوناگون باشیم. صلح عمیق که جامعۀ پر آشوب امروزی به آن احتیاج مبرم دارد.

استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس آنها در مدارس، در کنار زبان های ملی امر دلپذیر است که ما را به شکوه فرهنگی می رساند، احترام فرهنگ و آداب و رسوم اقوام و حفظ زبان مادری و بومی کمک می‌کند بسیاری از مردم این سرزمین از حس محرومیت بیرون شوند و خود را صاحب داشته های معنوی کشور خود بدانند.

ما امروز در جغرافیای افغانستان به همدیگر نیاز داریم و در چنین کشوری که تنوع قومی و زبانی سال ها افتخار آن بوده است، چنگ زدن به تعصب های قومی و نژادی ما را از سکوی ارزشگرایی پرت می کند.

بیایید این تفکر را نهادینه کرد که «من برای زبان مادری خودم ارزش قائل استم و زبان مادری دیگران را هم ارج می دهم». صائم