سیاست پولی د افغانستان بانک – نرخ مبادله و کاهش قیمت ارز

نویسنده: اجمل احمدی – رییس کُل د افغانستان بانک

درین اواخر نوسانات پول افغانی توجۀ رسانه ها و مردم را به خود جلب کرده  است و از د افغانستان بانک تقاضا صورت گرفت که دراین زمینه توضیحات ارایه شود. هرچند کاهش ارز یک چشم انداز منفی پنداشته می شود؛ اما نوسانات ارز عموماً یک رویداد معمول در اقتصاد است که دلایل مختلفی در بر دارد. در خصوص پول افغانی، قابل ذکر است که کاهش نرخ پول افغانی عمدتاً به دلیل بی ثباتی اقتصادی و سیاسی  در افغانستان، به وجود آمده است.

بگذارید واضح سازم نرخ مبادله چیست و چه تاثیری بر اقتصاد می گذارد. نرخ مبادله عبارت از ارزش پول یک کشور در برابر پول کشور دیگر است که به مفهوم عام، خرید و فروش پول داخلی به اسعار است.  در حقیقت، نرخ مبادله یکی از عوامل کلیدی تعیین کنندۀ اقتصاد سالم یک کشور است. نوسانات ارز، بیلانس تجارت یک کشور را تحت تاثیر قرار می دهد. پولی که از ارزش بلند برخوردار است باعث کاهش قیمت در اقلام وارداتی و گرانی در اقلام صادراتی در بازار های خارجی می شود و نیز پولی که ارزش پایین دارد می تواند منجر به تاثیر برعکس شود.

باید خاطر نشان  شود که افغانستان هیچ گاه سیستم نرخ ثابت مبادله نداشته است. این بدین معنی است که د افغانستان بانک بر اساس عرضه و تقاضای اسعار و ارز داخلی در بازار مبادله ، اجازه می دهد  که افغانی دارای نوسانات باشد. مهم است

تبادله اسعار- افغانی با دالر

یاد آور شوم که افت و خیز نرخ ارزها به علت شاخص های تعیین کنندۀ مختلف صورت می گیرن که عمدتاً به ارتباطات تجاری یک کشور با کشور دیگر نسبت داده می شود. سایر عوامل می تواند شامل تورم، تفاوت نرخ تکتانه، کسر حساب جاری، قرضۀ عامه و عملکرد اقتصادی باشد که در زمینه می توان بعضی از موارد بین المللی را مورد بررسی قرار داد.

ارزش لیرۀ ترکی در سال ۲۰۱۸ به اندازۀ ۲۰ درصد کاهش یافت که این موضوع را می توان به عنوان یک مثال کاهش بزرگ ارزی که درین اواخر اتفاق افتاد، تذکر داد. کاهش ارزش لیرۀ ترکی از عوامل متعدد برخوردار است که نخستین علت آن ترس سرمایه گذاران از ناتوانی شرکت های ترکی برای بازپرداخت قرضه ها به دالر و یورو بود، البته این در

نرخ تبادله پول افغانی در برابر اسعار منبع: نامعلوم

حالیست که ارزش لیره به طور مستمر رو به کاهش بود. علت دوم، وضع تعرفۀ دو برابر بر کشور ترکیه در رابطه با صنعت المونیم و فولاد بود که دونالد ترامپ تصویب کرده بود. بانک مرکزی آن کشور نیز از افزودن نرخ های تکتانه جلوگیری کرد، در حالی که بانک مرکزی برای رقابت در بازار مبادلۀ اسعار، از ذخایر کافی اسعاری برخوردار نبود. کاهش در ارزش لیره ادامه داشت و در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۲۶ درصد پایین آمد که از سال ۲۰۱۷ بدینسو ۵۰ درصد ارزش خود را از دست داده است. سایر مثال های کاهش بزرگ در ارزش ارز، کاهش نرخ “ریال” ایرانی و “سوم” ازبکستان درچند سال گذشته بود.

بنا بر این، پول افغانی یگانه پولی نیست که ارزش آن طی سال ها کاهش یافته است. طوری که تذکر یافت، نوسانات ارزها بر اساس تغییرات اقتصادی داخلی و بین المللی به وجود می آید. روند شش ساله (به گراف ذیل مراجعه شود) نشان می دهد که ارزش پول کشورهای همسایه نیز کاهش یافته است. به عنوان یک مثال دیگر، ارزش روپیۀ پاکستانی در برابر دالر امریکایی در سال ۲۰۱۰ میلادی ۸۵ روپیه بود که در سال ۲۰۱۵ میلادی ارزش آن به ۱۰۲ روپیه پایین آمد و در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۱۶۱ روپیه کاهش یافت.

پول افغانی در مقابل ارزهای با ارزش پایین                             پول افغانی در مقابل ارزهای با ارزش بلند

 

 

 

 

 

نوسانات پول افغانی

در این مبحث مروری می کنیم بر وضعیت پول افغانی. کاهش ارزش پول افغانی در مقایسه با سایر ارزهای منطقه در سال های گذشته تنها ۴  درصد است و با درنظرداشت حقایق کشور که فوقاً تذکر یافت، این یک تفاوت قابل ملاحظه نیست. ارزش پول افغانی بالخصوص در سی روز اخیر شاهد روند نزولی سریع بود که باعث تشویش مردم کشور شد. این یک نگرانی برجاست؛ اما باید گفت که وضعیت اخیر امنیتی و موارد سیاسی در کاهش ارزش پول افغانی سهم عمده داشته است. در عین حال، کاهش ارز به پیمانۀ یک رقمی حفظ شده است. باید یاد آور شد که وظیفۀ اصلی د افغانستان بانک حفظ ثبات قیم از طریق توسعه سیاست های پولی است که به بهترین شیوه به ثبات مالی کمک می کند.

نقش بانک های مرکزی در رابطه با نرخ مبادله

بانک های مرکزی در اغلب کشور ها، ادارات ذیصلاح بزرگ مالی اند که نقش آن حفظ ثبات مالی از طریق جلوگیری از انفلاسیون و تنظیم سیاست پولی است. تصامیم بانک مرکزی در مورد سیاست پولی در تعیین نرخ مبادله تاثیر گذار است و بانک مرکزی متغیرها یا توابع داخلی اقتصادی مانند نرخ مبادله را توسط تغییر دادن مقدار پول، نرخ های تکتانه، و مداخله در بازارهای اسعاری، مدیریت می کند. بانک مرکزی ذخایر داخلی و خارجی خویش را جهت خرید و فروش اسعار در بازار اسعاری، مورد استفاده قرار می دهند.

د افغانستان بانک نرخ مبادله در بازار را مورد هدف قرار نمی دهد. با این هم، با در نظرداشت تاثیرات چشمگیر آن بر شاخص های اقتصاد کلان، این بانک رفتارهای نرخ مبادله را از نزدیک مورد نظارت قرار می دهد تا نوسانات حاد را کنترول کند. نرخ مبادلۀ پول افغانی در برابر اسعار عمدۀ جهان، نوسانات جزئی را تجربه کرده است. از آغاز سال ۲۰۲۱ میلادی بدینسو، پول افغانی شاهد کاهش ارزی به اندازۀ ۰.۷۱ درصد بود و به طور اوسط ارزش پول افغانی در برابر یک دالر امریکایی، ۷۷.۳۳ افغانی بود که در ختم ماه می میلادی یک دالر امریکایی معادل ۷۷.۶۶ افغانی به ثبت رسیده است.

 در بانک مرکزی، ما برای تطبیق اهداف سیاست پولی از سه ابزار استفاده می کنیم. این ابزار برای مهار کردن نقدینگی بیش از حد مورد استفاده قرار می گیرد تا تورم در حد اهدافی که از پیش تعیین شده است حفظ شود. ابزارهای مذکور متشکل از لیلام اوراق سرمایه یی، عملیات بازار آزاد و لیلام ودیعه است.

برعلاوه وضعیت وخیم امنیتی، بیماری کرونا یکی از دلایل دیگری است که اقتصاد عمومی به شمول تجارت، سکتور خصوصی و سکتور های صنعت و خدمات را بطی کرده  است. موج سوم کرونا تعداد کثیر افغانان را هم از لحاظ فزیکی و هم از لحاظ روانی تحت تاثیر قرار داده است.

در حقیقت، همکاران بین المللی ما در جلسات اخیر اقدامات ما را در ارتباط با توابع بزرگ اقتصاد کلان به شمول نرخ مبادله، یک امر نیک خوانده اند. صندوق بین المللی پول بررسی برنامۀ تسهیلات تمدید کریدت برای افغانستان را موفقانه خواندکه منجر به همکاری های بعدی شد. متن کامل خبرنامه را می توان در این جا به خوانش گرفت: صندوق بین المللی پول نخستین بررسی خویش را در مورد برنامه تسهیل تمدید کریدت برای جمهوری اسلامی افغانستان تکمیل نمود.

بعد از تکمیل ارزیابی، آقای “میتسو هیرو فروسوا” معاون اجرائیوی صندوق بین المللی پول طی خبرنامۀ تاریخ ۷ جون، شرکای افغان را مورد توصیف قرار داد: “باوجود چالش های دشوار، مقامات به طور دوامدار مالکیت قوی برنامه را از خود نشان دادند. ثبات اقتصاد کلان، اصلاحات حمایت شده توسط کمک های دونران، و تسریع واکسیناسیون در زمینۀ کاهش تاثیرات بیماری همه گیر کرونا بر عملکرد مالی افغانستان، شاخص های کلیدی خواهد بود.”

نتیجه گیری

چه می توان کرد؟ با وجود این که خطرات در افغانستان افزایش یافته  است، د افغانستان بانک از ذخایر و ظرفیت های کافی برای حفظ ثبات اقتصاد کلان در کشور، برخورداراست. علاوه بر این، د افغانستان بانک در این ربع در بخش های مختلف دستاوردهای متعددی داشته است که به عنوان مثال می توان توسعۀ سیستم ملی تادیات را نام برد. در مجموع، تورم در حد پایین قرار دارد، وضعیت اقتصاد کلان باثبات است و د افغانستان بانک آماده است که رشد اقتصادی را حمایه کند.

نویسنده: اجمل احمدی – رییس کُل د افغانستان بانک

اجمل احمدی سرپرست  کُل د افغانستان بانک است و قبل ازین به عنوان وزیر صنعت و تجارت و همچنان منحیث مشاور اقتصادی ریاست جمهوری افغانستان ایفای وظیفه کرده است. موصوف همچنان تقربیاً برای یک دهه در شرکت های متعدد مدیریت دارایی ها و بانک جهانی وظیفه اجرا کرده است. نامبرده دو سند ماستری (MBA and MPA/ID) از پوهنتون هاروَرد دارد. مقالات محترم احمدی در بزنس هارورد سکول، دَ هِل، دَ فاینینشل تایمز و آژانس خبری باختر به نشر رسیده است.