متن سخنرانی رئیس جمهور غنی در مراسم تجلیل از هشتم مارچ روز جهانی همبستگی زنان جهان

کابل باختر 18 حوت
هموطنان گرامی، خواهران و برادران عزیز، مهمانان عزتمند،
جا دارد سخنم را با تشکر و قدردانی شروع کنم؛ تشکر و قدردانی از زنان قهرمان این کشور که با وجود موانع سنگین و دشواری های فراوان توانسته اند مقاوم بودن و شکست ناپذیری شان را به اثبات رسانده و قدرت و صلابت افغانستان را به نمایش بگذارند؛ تشکر. هر زن افغان در قریه و شهر، در خانه و اداره، در دفاع و امنیت، و در تعلیم و فرهنگ حضور الهامبخش و امیدآفرین داشته است، و این خود مایه افتخار و منبع باورمندی به آیندۀ سرزمین کهن و باستانی ماست. خصوصا زنانی که در این سالها رهبری فعالیت در این عرصه را به عهده داشته و برای بالا بردن ظرفیت ها و افزایش توانمندی های زنان کشور ما زحمت کشیده اند؛ تعداد تان بسیار زیاد است از همین خاطر از هرکدام تان ذکر نمی کنم، شما را من خودم و ملت می شناسد و تشکر از نقش رهبری تان. در یک و نیم دهۀ گذشته مقدمات یک تحول فراهم آمده، و اگر چه تا کنون نهضت نسوان کشور شکل نگرفته است اما فعالیت های متشکل زنان در این سالها سبب گردید تا صدای دادخواهی زنان افغان به خوبی شنیده شده و برای تامین حقوق آنان گام های مهمی برداشته شود. مهمترین دستآورد شما این است که امروز زن افغان از خود نمایندگی می کند، نه ضرورت به مشاور مرد دارد و نه ضرورت به مشاور خارجی. اکنون زمان آن فرا رسیده است تا با در نظرداشت اهداف بلندی که در قانون اساسی ما برای تامین حقوق زنان کشور مد نظر بوده است، برنامه های کوتاه مدت و وسط مدت مورد غور و بررسی مجدد قرار بگیرد، به هدف تعریف کردن دورۀ گذار از بحث های نظری به فعالیت های عملی، و به هدف بسترسازی برای حضور موثر و همه جانبۀ زنان کشور در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی. اگر ما در این مدت فعالان حقوق زن را داشتیم که تلاش های شان قابل قدر است، اما در مرحلۀ آینده باید شاهد ظهور رهبران زن در تخصص ها و مسلک های مهم دیگر نیز باشیم.
د افغانستان د اساسي قانون له حکم سره سم د هیواد د اتباعو تر منځ تبعیض منع دی او د قانون په وړاندې ښځې او نارینه ، ټول ، برابر حقوق او وجایب لري. د ملي وحدت حکومت د اساسي قانون له غوښتنو سره سم، ځان مکلف ګڼي چې د ژوند په مختلفو ساحو کې د ښځو د حقونو دفاع وکړي او د تبعیض او بې عدالتي مخه ونیسي. نن ورځ مونږ د سترې محکمې په چوکاټ کې له ښځو او  ماشومانو سره د خشونت د دوسیو د تعقیب لپاره خاص دیوان او په قضاییه قوه کې په سلګونو قاضیانې لرو. دغه راز اوس په لویه څارنوالي کې، چې جناب لوی څارنوال صاحب حضور لري، له ښځو سره د بې عدالتیو او خشونت د مخنیوي په مقصد یو خاص معاونیت فعالیت کوي چې په ولایتونو کې تر شل ډیر آمریتونه لري او ان شاالله تعالی ټولو ولایاتو کې به سږ کال تکمیل شي. په تېرو دوو کلونو کې زموږ قوانین د ښځو اړتیاوو ته په پام سره تدوین شوي دي.
افغانستان د مور او ماشوم د صحت په برخه کې پرمختګونه کړي دي خو په دې اړه لا ډېرو کارونو ته ضرورت شته. موږ د ټولو هغو ادارو او موسسو د حمایت او تقویې پروګرام لرو چې د مور او ماشوم د صحت په برخه کې فعالیت کوي. په دې ساحه کې کم کاري او غفلت د منلو او زغملو نه دي.
حقیقت دا دی چې موږ د ښځو د حقونو او له جنسیتي تبعیض او بې عدالتي سره د مبارزې په ساحه کې، تر هغه څه ډیر شاته پاتې یو چې زموږ د اساسي قانون غوښتنه ده خو په دې کې شک نشته چې په ټول قوت سره د اساسي قانون د غوښتنو په لور په حرکت کې یوو او د ښځو حقوق په هيڅ وجه د معاملې مساله نه ده او نه به وي.
فرهنگ اصیل اسلامی همواره مشوق حضور و فعالیت زن بوده است. مادر مومنان حضرت خدیجه رضی الله عنها اهل تجارت بود و پیوند وی با پیامبر گرامی اسلام از همین جا آغاز شد؛ و نقش زنان مسلمان در دوران زندگی آن حضرت از مسجد تا میدان جنگ گسترش یافته بود. در دوره های طلایی تمدن اسلامی، زنان نام آور مسلمان از خراسان تا بغداد و از مصر تا قرطبه، در فرهنگ و سیاست نقش آفرینی می کردند. منابع اوقافی که گوهرشاد بیگم برای حمایت از مساجد، مدارس و فعالیت های هنری فراهم کرده بود بعد از چند قرن هنوز وجود دارد. در آن دوره ها، فرهنگ ما دچار هراس و تزلزل نشده بود و فعالیت زنان را خطری بر هویت و بر ارزش های خود تلقی نمی کرد. عبور از این هراس و تزلزل، لازمۀ عبور از بحران هایی است که امروزه گریبانگیر جوامع مسلمان ماست.
دا یوازې د اسلام تېر تاریخ نه دی چې ښځو ته پکې د حقونو د ورکړې بهترین مثالونه شته، په اوسنۍ اسلامي دنیا کې هم د ښځو د حقونو په برخه کې ډیر پرمختګونه وینو. د مثال په ډول، د سعودي عربستان، د ایران د اسلامي جمهوریت او قطر په پوهنتونونو کې تر نارینه محصلانو، ښځینه محصلانې ډېرې دي او یا مثلا په مالیزیا کې د ژوند په کابو ټولو ساحو کې ښځې ډیر فعال نقش لري. په اسلامي دنیا کې د جمهوري ریاست او صدارت له مقامه رانیولې تر اقتصاد، تجارت، زراعت، امنیت، معارف او دفاع پورې د ژوند په ټولو ساحو کې د مېرمنو فعال حضور لیدلای شو.
خوشبختانه شریعت اسلامی در به رسمیت شناختن حق ملکیت برای زنان پیشقدم بوده و در این زمینه نسبت به بسیاری از فرهنگ ها و نظامنامه های حقوقی کلاسیک جهان پیشگام و پیشتاز بوده است. فقه اسلامی از همان آغاز به زن شخصیت حقوقی قایل شده و در این عرصه دستاوردهای مهمی دارد. ما می توانیم با تکیه بر آن گنجینۀ حقوقی و همچنان با استفاده از تجارب بشر در عصر جدید راهکارهای مناسبی را برای فعالیت زنان در عرصه های اقتصادی، مدیریتی، و اجتماعی تدوین نماییم و اراده محکم داریم که این آرزو را عملی کنیم. ما از زنان کشور توقع داریم تا دفاع از قانون اساسی، حاکمیت قانون و مبارزه با فساد را بخشی از وظیفه خود بدانند، زیرا مصئونیت قانونی، فهم و سهم زنان را دفاع از حاکمیت قانون تامین می کند. باید به یاد داشته باشیم که پروسۀ دولت سازی و ملت سازی  بدون احیای نقش زن افغان به سرانجام نخواهد رسید.
د ګران هیواد په ځینو سیمو کې ښځې ډاکترانې نشته او خلک له دې درکه ډېر په تکلیف دي؛ قابله داکتر صاحب! وزیر صاحب تحصیلات عالی را که بار اول در تخار شروع به فعالیت کردند مردم قابله داکتر صاحب می گفتند، چون قابله ها را می شناختند اما داکتر را ندیده بودند. ډیر یې روزۍ، دواړه روزۍ خدای مو آباده ساته. ما ته د دغو سیمو سپین ږیري او مشران راغلي او د ښځینه ډاکترانو غوښتنه یې کړې ده. د دې سیمو د خلکو غوښتنه په ځای ده خو ایا دوی که په خپلو خویندو او لوڼو تعلیم ونکړي، دا مشکل په بنیادي ډول حل کېدلای شي کنه؟ که ښځو ته ښځينه ډاکتر غواړۍ نو لوڼې مو ډاکترې کړئ.
که یوه ښځه انجنیره وي نو هغه که په کلي کې د څښاک د اوبو لپاره عمیق څاه جوړوي، د ښځو مشکل ته به تر نارینه انجنیر ښه متوجه شي. ځکه په کلیو کې کورونو ته د اوبو د وړلو کار معمولا د ښځو په غاړه وي او ښځینه انجنیره به څاه په داسې ځای کې جوړ کړي چې د ښځو لپاره اساني پکې وي.
له ښځو سره د بې عدالتي په مبارزه کې به هغه وخت کامیاب شو چې د ښځو ستونزو ته د ښځو له سترګو هم وکتل شي. د دې لپاره چې په خپلو پلانونو او پروګرامونو کې، په واقعي معنا، د ښځو لید او دیدګاه شامله کړو، دا ډېره ضرور ده چې په مختلفو برخو کې په کافي اندازه ښځې ماهرانې او متخصصانې ولرو. اگر بودجه را می خواهید که از دیدگاه زنان دیده شود، از طرف مردها این امکان بسیار کم است، ضرور است که متخصصین مالی داشته باشیم و ان شاالله و تعالی در حال گماشتن آن هستیم، از داکتر صاحب سرابی تشکر می کنم.
با آنکه زنان کشور ما در تولید و ارائه خدمات سهم دارند، و از این نظر، هم زنان شهر و هم زنان قریه از جهتی تولید کننده و از جهت دیگری مصرف کننده هستند، اما زنجیره ای که این فعالیت ها را بهم پیوند بدهد هنوز مفقود است. هنوز جایگاه زن در زنجیرۀ تولید تعریف نشده و شبکه های مدیریتی هنوز در انحصار مردان است. تشکیل اتاق های تجارت زنان می تواند یک گام موثر برای شریک ساختن زنان در چرخۀ تولید و مدیریت آن باشد و کمیسیون تدارکات زمینه این را فراهم خواهد کرد که به تولید کننده ها زن ترجیح داده شود و از نزدشان مستقیم خریداری صورت بگیرد. ما هم اکنون نمونه های موفقی در کشور خود داریم و می توانیم این نمونه ها را در سطح کشور تکثیر کنیم. برای نمونه، هم اکنون زنانی در کشور هستند که در باغداری کوچک سهم دارند و از این راه فعالیت اقتصادی می کنند؛ ]ضیاگل بیرون نشسته بود، هنوز در تالار هست یا نه؟ سال گذشته در روز دهقان صحبتی که کرد بی اندازه مورد تشویق قرار گرفت و خانم رحمانی تقریباً اضافه از صد تن از این خانم ها را جمع کرده و هرکدام این ها امروز وضعیت خانواده های خود را به صورت بنیادی تغییر داده اند، جایی که سبزی نبود سبزی آرودند، جای که گوشت نبود و جای که شیر نبود و مهمتر اینکه سرمایه گذاری از سه صد دالر بالای هر فرد این ها زیادتر نبوده است.  ما می توانیم با توسعه این نمونه در سطح کشور، خود را از وابستگی به اقلام زراعتی دیگران نجات دهیم، تمام فشاری که از بستن دو سرحد بالای ما آمده این است که در بازار سبزی کم است، او زنان افغان، ما را نجات بدهید! زنان می توانند در این زمینه قهرمانان خودکفایی کشور باشند.
دا خبره ما څو ځله کړې ده چې که یو نارینه تعلیم یافته شي، پر یوه نسل مثبت اثر کوي خو که یوه ښځه تعلیم یافته شي، پر پنځو نسلونو مثبت اثر کولای شي. نو هر غران او هره روپۍ چې  ښځې باندې مصرفوو باید پنځه چنده وشمېرل شي. نو که غواړو له فقره راووځو او د خپلو کورنیو او اولادونو ژوند بهتره کړو، ښځو ته د تعلیم، کار او نورو حقونو له ورکولو پرته بله لاره نلرو. له احصاییو سره سم په افغانستان کې شپیته فیصده نارینه او یوازې شل فیصده ښځې باسواده دي. د دغسې تبعیضونو او بې عدالتیو په ختمولو کې تر بل هر چا د کورنیو نقش مهم دی. همدا اوس که مکاتبو ته وګورو، د نجونو په ښوونځیو کې نظم او دسپلین په عمومي توګه د هلکانو تر ښوونځیو ډیر لیدل کېږي. دغه واقعیت د دې څرګندوی دی چې که ښځو ته په ټولنه کې د فعال ژوند کولو فرصت ورکړو، نو له نارینه په هیڅ میدان کې شاته نه دي او بلکې، له ښه او کامیاب ژوند سره لا زیاته دلچسپي لري.
اما به یاد داشته باشیم که لازمۀ افزایش نقش زنان در جامعه، ایجاد فضای امن برای آنان است تا هم به کمک لوایح و مقررات و هم به کمک فرهنگ و عرف، مصئونیت شان از هر نظر تامین شود. در شرایط بحران زده و بیمار، به زنانی که در بیرون از خانه کار می کنند به چشم شکار نگریسته می شود، و نگاه های هرزه فرصت می یابند تا حرمت و کرامت زنان را نادیده بگیرند؛ و این به پدیده ای می انجامد که زن ستیزی، زن آزاری و تصرفات ناشایست دیگر را به دنبال می آورد. ما باید این پدیده را از جامعه خود ریشه کن گردانیم. زنی که در بیرون خانه کار می کند و در رشد و ترقی کشور خود سهم می گیرد، موجب افتخار این ملت است و کارشان به یک اندازه با کار مردان ارزش داده می شود، فضای زن ستیزی در دولت مورد قبول رهبری حکومت وحدت ملی نیست و نخواهد بود. ما باید به مصئونیت زنان، هم در خانه و هم در محیط کار، به چشم رسالتی ببینیم که بر عهدۀ همه ماست، هم دولت و هم ملت. نه مزاحمت های خیابانی، نه آزارهای کلامی در محیط کار و نه هیچ رفتار ناشایست دیگر در برابر زنان، هیچکدام، قابل تحمل نیست. خوشبختانه ما هم در وضع قوانین گام های قابل توجهی برداشته ایم و هم ادارات مرتبط به این موضوع را تاسیس کرده ایم، و باید روند فرهنگسازی در این زمینه را نیز با قوت به پیش ببریم و در عین حال اقدامات عدلی و قضایی جناب لوی څارنوال صاحب و قضات محترم ضروری است.
له ښځو سره د زور او ظلم د ختمولو په لور یو مهم ګام دا دی چې ښځې په انتخاباتو کې فعاله برخه واخلي. مشهوره جمله ده چې وایي حق نه ورکول کېږي بلکې اخیستل کېږي. د حقونو د اخیستلو یو ډیر ضروري شرط په انتخاباتو کې ګډون دی. توقع ده چې د راتلونکي کال په عمومي انتخاباتو کې ښځې، هم د کاندیدانو په حیث او هم د رایه ورکوونکو په حیث، تر پخوا ډیر ګډون وکړي او په دې ډول د خپلو حقونو د تر لاسه کولو او د تبعیض د ختمولو په لور یو لوی ګام واخلي.
اوس چې د برقي تذکرو د وېشلو کار پیل کېږي، دا ډیره مهمه ده چې ښځې برقي تذکرې واخلي. دغه ډول تذکرې یې د حقونو د تر لاسه کولو لپاره ډیرې پکارېدلای شي. برقي تذکرې نه یوازې د انتخاباتو لپاره بلکې په ټولو رسمي او حقوقي مسایلو کې پکارېږي او هغه اسناد چې ښځې غواړي ټول هغه معلومات به په دغه تذکرو کې ان شاالله و تعالی ځای شي.
دغه راز د ملي شورا له ښځینه استازو غوښتنه کوم چې د ښځو د حقونو په باره کې د خپلو فعالیتونو په باره کې یو ګزارش چمتو او له ملت سره شریک کړي. خلک باید پوه شي چې د ښځو د حقونو لپاره چا، کوم، او څومره کارونه کړي دي؟
همچنین، مقابله با پدیدۀ ویرانگر افراطیت و ترویج اعتدال و میانه روی از موضوعاتی است که زن می تواند در آن نقش موثری داشته باشد، و ما باید نقش مادران را در این کار برجسته بگردانیم. زیرا نخستین خشت های بنای شخصیت هر طفل در خانه، و به دست مادر، گذاشته می شود. کودکی که در آغوش محبت مادری رشد یافته باشد به دشواری ممکن است در بزرگسالی به خشونت و توحش روی بیاورد و زندگی دیگران را به تاراج بگذارد. انسان های تبهکاری که به جان دیگران می افتند و بر امنیت اجتماعی هجوم می آورند، اغلب شان از چنان محبتی محروم، و از تربیت سالم خانوادگی دور بوده اند. مادران می توانند از سنگرداران موفق در مقابله با افراطگرایی باشند.
امروز هم شاهد یک حادثه تروریستی استیم که تمام حقوق انسانی را زیر پا گذاشتند و تمام زن های افغانستان باید با یک آواز مقابل چنین اعمال ایستاده شوند، شفاخانه مکانی است که در هر قانون، دین و در هر مذهب مصئون است. حمله بر شفاخانه حمله بر تمام مردم افغانستان و تمام زن های افغانستان است.
د توانمندي برنامه به وزیر صاحب تشریح کړي، ځکه مشخصاتو باندې موږ ټولو کار کړی دی او ان شاالله و تعالی نه یواځې دا برنامه بلکې ټولې ملی برنامو کې به د ښځو ونډه، د ښځو لیک او د ښځو برخه واضح او ښکاره وي.
د ښځو نړیواله ورځ دې ټولو ته مبارکه وي!
زنده باد افغانستان
تل دې وي افغانستان